Το άσθμα είναι μία συχνή νόσος με σημαντικές διαφορές ως προς τα ποσοστά επιπολασμού μεταξύ των διαφόρων χωρών. Υπολογίζεται ότι 358 εκατομμύρια ανθρώπων υποφέρουν από άσθμα παγκοσμίως και ότι το άσθμα ευθύνεται για 495.000 θανάτους ετησίως σε όλο τον κόσμο.
Το άσθμα οφείλεται σεχρόνια φλεγμονώδη διαταραχήτων αεραγωγών και χαρακτηρίζεται απόβρογχική υπεραντιδραστικότητακαι απόστένωση των αεραγωγών. Η αυξημένη σύσπαση των βρογχικών λείων μυών, το οίδημα στους αεραγωγούς, η υπερπαραγωγή βλέννης και ο βρογχόσπασμος είναι παράγοντες που συμβάλλουν στην παθοφυσιολογία του άσθματος. Τα αποτελέσματα των φλεγμονωδών διεργασιών είναι ηαναδιαμόρφωση των αεραγωγών(δηλαδή οι δομικές αλλαγές τους) με αύξηση των δομικών στοιχείων που υπάρχουν στο τοίχωμά τους, γεγονός που μπορεί να επιφέρει αλλαγές και στη λειτουργία τους.
Τα πιο συχνά συμπτώματα του άσθματος είναιο συριγμός, το αίσθημα δύσπνοιας, το σφίξιμο στο στήθος και ο βήχας. Τα συμπτώματα αυτά συνήθωςποικίλουνμέσα στην ίδια ημέρα (για παράδειγμα μπορεί να είναι πιο έντονα κατά τη διάρκεια της νύχτας ή νωρίς το πρωί) ή σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα και μπορεί να υποχωρούν αυτόματα ή να απαιτούν κατάλληλη θεραπεία. Συχνά καταστάσεις, όπωςιογενείς λοιμώξεις, αλλαγές του καιρού, έκθεση σε αλλεργιογόνα, εισπνοή ερεθιστικών ουσιών, όπως ο καπνός,μπορεί να πυροδοτήσουν τα συμπτώματα του άσθματος. Τα συμπτώματα αυτά επιπλέον μπορεί να έχουν σχέση και με αλλαγή στην αναπνευστική λειτουργία που ονομάζεταιεκπνευστικός περιορισμός της ροής του αέρακαι είναι μεταβαλλόμενος, όπως και η συμπτωματολογία. Ο τρόπος με τον οποίο περιγράφονται τα συμπτώματα είναι δυνατό να διαφέρει από άτομο σε άτομο ανάλογα με την ηλικία ή την κουλτούρα. Η επιδείνωση της κατάστασης του άσθματος και η απώλεια ελέγχου των συμπτωμάτων, ονομάζεταιπαρόξυνσηάσθματος.
Το άσθμα μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες. Η μεγάλη ετερογένεια από την οποία χαρακτηρίζεται το άσθμα οδήγησε στην προσπάθεια ταξινόμησής του σε φαινοτύπους.
Ο φαινότυπος αποτελείται από παρατηρήσιμα χαρακτηριστικά ενός οργανισμού που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση του γονότυπου με το περιβάλλον.
Μερικοί από τους πιο συχνούς φαινοτύπους που έχουν αναγνωριστεί με βάση κλινικά χαρακτηριστικά, βιοδείκτες και απάντηση στη θεραπεία είναι τοαλλεργικό άσθμα(ο πιο εύκολα κλινικά αναγνωρίσιμος φαινότυπος), τομη αλλεργικό άσθμα(π.χ. ουδετεροφιλικό, ηωσινοφιλικό, κ.λπ.), τοόψιμης έναρξης(στην ενήλικο ζωή) άσθμα, το επαγγελματικό άσθμα, το άσθμα μεμόνιμο περιορισμό της ροής του αέρα, το άσθμα το σχετιζόμενο μεπαχυσαρκίακαι το άσθμα στηνάσκηση.
Toαλλεργικό άσθμα συχνά ξεκινά από την παιδική ηλικίακαι μπορεί να είναιμέτριο ή σοβαρόανάλογα με τον ασθενή. Σχετίζεται συνήθως με άλλες ατοπικές νόσους, όπως είναι η αλλεργική ρινίτιδα, το έκζεμα και κάποιες φορές τροφικές ή φαρμακευτικές αλλεργίες που αναφέρονται στο ιστορικό του ίδιου του ασθενούς ή της οικογένειάς του.
Ανάλογα με τον ασθενή τα συχνότερα συμπτώματα του άσθματος είναι η δύσπνοια και ο βήχας, ειδικότερα τις νυχτερινές ώρες, όπου η νόσος παραδοσιακά επιδεινώνεται. Ακόμη υπάρχουν περιπτώσεις εκδήλωσης ρινίτιδας ή φαγούρας στο λαιμό και το στήθος. Ο λεγόμενος συριγμός, δηλαδή η δυσκολία αναπνοής ιδιαίτερα κατά την εκπνοή, όπου και ακούγεται αυτός ο χαρακτηριστικός ήχος, είναι επίσης πολύ σημαντικός παράγοντας. Τα συμπτώματα αυτά έχουν συνήθως παροξυσμικό χαρακτήρα, αφού εμφανίζονται ξαφνικά και μετά από έκθεση σε κάποιον εκλυτικό παράγοντα και για την υποχώρησή τους χρειάζεται απαραιτήτως θεραπεία.
Αποτελεσματική θεραπεία που να οδηγεί στην πλήρη ίαση της νόσου δεν υπάρχει. Ωστόσο είναι εφικτή η προληπτική αντιμετώπισή της αλλά και η ανακούφιση των συμπτωμάτων του ασθενούς. Τα συμπτώματα που προαναφέραμε είναι απολύτως ενδεικτικά για την διάγνωση του άσθματος, ωστόσο πολλοί ασθενείς αδυνατούν να αναγνωρίσουν οι ίδιοι ότι πάσχουν απόάσθμακυρίως εξαιτίας της χρόνιας συμβίωσής τους με αυτό. Ιατρικά, η κατάσταση αυτή ονομάζεται αλεξιθυμία και δε δημιουργεί προβλήματα μόνο στους ασθενείς αλλά και στους ίδιους τους ιατρούς οι οποίοι αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στην αξιολόγηση της νόσου.
Σημαντικό εργαλείο της επιστήμης στη διάγνωση του άσθματος είναι η σπιρομέτρηση, δηλαδή η μέτρηση της αναπνευστικής λειτουργίας. Πρόκειται για μια απλή αλλά βασική εξέταση που χρησιμοποιείται γενικότερα για την παρακολούθηση διαφόρων παθήσεων των πνευμόνων. Με το σπιρόμετρο, γίνεται ακριβής μέτρηση του εισπνεόμενου και εκπνεόμενου όγκου αέρα σε συνάρτηση με το χρόνο. Με αυτό τον τρόπο, ο πνευμονολόγος είναι σε θέση να γνωρίζει, εάν ο εξεταζόμενος έχει φυσιολογική αναπνευστική λειτουργία ή αν υπάρχει απόφραξη ή περιορισμός. Ο όγκος αέρα που εκπνέεται βίαια το πρώτο δευτερόλεπτο υποδεικνύει το βαθμό της απόφραξης των αεραγωγών (FEV1)και αποτελεί την τυπική ένδειξη που ορίζει τη διάγνωση κάποιας μορφής άσθματος. Σημαντική βοήθεια προσφέρει η μέτρηση της μέγιστης εισπνευστικής ροής (PEF) και γίνεται με τη χρήση μιας ειδικής συσκευής, του ροόμετρου. Επίσης ο δείκτης FENO2 που γίνεται πάλι με αναπνευστική προσπάθεια μας δείχνει με ποσοτικοποίηση την φλεγμονή των αεραγωγών και προσθέτη στη διαγνωστική φαρέτρα άλλο ένα εργαλείο για την θεραπευτική στρατιγική που θα ακολουθήσουμε.
Αναφορικά με τη θεραπεία της νόσου σημαντικό είναι να ειπωθεί ότι οι περιπτώσεις του εξωγενούς άσθματος έχει καλή προοπτική αντιμετώπισης. Τα παιδιά στα οποία παρατηρούνται δύο με τρεις κρίσεις άσθματος το χρόνο, συνήθως απαλλάσσονται πριν την εφηβική ηλικία. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου συνεχίζουν να εκδηλώνονται και μετά την εφηβεία, κυρίως όταν έχουν εμφανιστεί από τη βρεφική ηλικία, όταν συνοδεύονται από έκζεμα, ή άλλες αλλεργικές εκδηλώσεις και όταν παρουσιάζουν συνεχώς σημεία βρογχικής απόφραξης.
Πιο πολύπλοκα είναι τα πράγματα όσον αφορά τους ενήλικες και αυτό διότι η εξέλιξη της νόσου είναι απροσδιόριστη, δεδομένου ότι συχνά υπάρχουν τάσεις υποτροπής. Η θεραπεία περιλαμβάνει πρώτον, την αποφυγή των ειδικών αντιγόνων, εάν έχουν εντοπιστεί στο περιβάλλον του ασθενούς, δεύτερον την ειδική ανοσοθεραπεία (αν πληρούνται οι ενδείξεις)και τρίτον φαρμακευτική θεραπεία, με βάση τα εισπνεόμενα φάρμακα. Η τελευταία μπορεί να περιλαμβάνει βρογχοδιασταλτικά,που ανακουφίζουν τον ασθενή σε σύντομο χρόνο και τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα (εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, μη στεροειδή προφυλακτικά φάρμακα, όπως τα αντιλευκοτριένια, τα κορτικοειδή από του στόματος), ενώ για το σοβαρό, μη ελεγχόμενο αλλεργικό άσθμα συνιστάται ανοσορυθμιστική θεραπεία με ειδικό μονοκλωνικό αντίσωμα.
Όταν όλες οι φαρμακευτικές θεραπείες έχουν αποτύχει τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στους με ενδοσκόπηση την τεχνική της καυτηρίασης των λείων μυικών ινών των κύριων βρόγχων με την βοήθεια ενός καθετήρα που εκπέμπει ραδιοσυχνότητες. Η διαδικασία γίνεται με μέθη.
Με τον radial-EBUS μετράμε το πάχος των λείων μυικών ινών πριν και μετά την διαδικασία για να επιβεβαιώσουμε και να αξιολογήσουμε την επιτυχία της διαδικασίας.
Ακολουθούν οι διεθνείς δημοσιεύσεις που έχει η ομάδα μας στο αντικείμενο.
Tentative study on radial endobronchial ultrasonography evaluating airway wall thickness before and after bronchial thermoplasty.
Ya S, Haidong H, Chengjie Z, Qin W, Hohenforst-Schmidt W, Freitag L, Tsakiridis K, Zarogoulidis P, Arnaoutoglou C, Ioannidis A, Chong B.Respir Med Case Rep. 2022 Jan 5;36:101571. doi: 10.1016/j.rmcr.2021.101571. eCollection 2022.PMID: 35036303
Pneumothorax and asthma.
Porpodis K, Zarogoulidis P, Spyratos D, Domvri K, Kioumis I, Angelis N, Konoglou M, Kolettas A, Kessisis G, Beleveslis T, Tsakiridis K, Katsikogiannis N, Kougioumtzi I, Tsiouda T, Argyriou M, Kotsakou M, Zarogoulidis K.J Thorac Dis. 2014 Mar;6 Suppl 1(Suppl 1):S152-61. doi: 10.3978/j.issn.2072-1439.2014.03.05.PMID: 24672689
Asthma-chronic obstructive pulmonary disease overlap syndrome (ACOS): current literature review.
Papaiwannou A, Zarogoulidis P, Porpodis K, Spyratos D, Kioumis I, Pitsiou G, Pataka A, Tsakiridis K, Arikas S, Mpakas A, Tsiouda T, Katsikogiannis N, Kougioumtzi I, Machairiotis N, Siminelakis S, Kolettas A, Kessis G, Beleveslis T, Zarogoulidis K.J Thorac Dis. 2014 Mar;6 Suppl 1(Suppl 1):S146-51. doi: 10.3978/j.issn.2072-1439.2014.03.04.PMID: 24672688
Vitamin D in asthma and future perspectives.
Huang H, Porpodis K, Zarogoulidis P, Domvri K, Giouleka P, Papaiwannou A, Primikyri S, Mylonaki E, Spyratos D, Hohenforst-Schmidt W, Kioumis I, Zarogoulidis K.Drug Des Devel Ther. 2013 Sep 23;7:1003-13. doi: 10.2147/DDDT.S50599. eCollection 2013.PMID: 24082782
Attitudes of asthmatic and nonasthmatic children to physical exercise.
Dimitrakaki V, Porpodis K, Bebetsos E, Zarogoulidis P, Papaiwannou A, Tsiouda T, Tsioulis H, Zarogoulidis K.Patient Prefer Adherence. 2013;7:81-8. doi: 10.2147/PPA.S40577. Epub 2013 Jan 18.PMID: 23378744
Macrolides: from in vitro anti-inflammatory and immunomodulatory properties to clinical practice in respiratory diseases.
Zarogoulidis P, Papanas N, Kioumis I, Chatzaki E, Maltezos E, Zarogoulidis K.Eur J Clin Pharmacol. 2012 May;68(5):479-503. doi: 10.1007/s00228-011-1161-x. Epub 2011 Nov 22.PMID: 22105373
